Źródła 
Źródłem nazywamy naturalny, skoncentrowany i samoczynny wypływ wody podziemnej na powierzchnię terenu. Wypływy nieskoncentrowane określamy mianem wycieków. Natomiast słabe wypływy, które nasączają powierzchnię lecz dają widocznego odpływu na zewnątrz zaliczamy do wysięków. Oprócz nich istnieć mogą jeszcze młaki i wykapy. Jeśli wypływy różnych typów występują blisko siebie, np. we wspólnej niszy, miejsce takie nazywamy źródliskiem.
W oparciu o liczne kryteria, wydzielono wiele typów wypływów wód podziemnych. Mogą się one różnić sposobem wypływu, położeniem morfologicznym, warunkami hydrogeologicznymi, wydajnością, rytmem zasilania, temperaturą lub składem chemicznym wody. Najłatwiej jest rozróżnić wypływy descensyjne (spływowe, grawitacyjne) i ascensyjne (podpływowe, wstępujące), bowiem w źródłach ascensyjnych woda wydostaje się pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego panującego w warstwie wodonośnej. Wypływ następuje „od dołu”, powodując ruch piasku porywanego strumieniem wody. Wody źródeł ascensyjnych mają też przez cały rok praktycznie stałą temperaturę, równą średniej rocznej temperaturze powietrza danego terenu.
Wypływy powstają przede wszystkim w miejscach odsłonięcia warstwy wodonośnej powstałego wskutek jej przecięcia lub nacięcia przez powierzchnię terenu. Dlatego są one skupione głównie w dolinach rzecznych, u wylotu wąwozów lub w dnach jezior i stawów. Najobficiej występują w górach i na wyżynach, natomiast na Niżu Polskim są one znacznie rzadsze. Na tle środkowej Polski wyróżnia się region łódzki – nie tylko ze względu na duże zasoby wód podziemnych, ale również z uwagi na obfitość źródeł. Stanisław Staszic opisując Łódź z okresu przemysłowej prosperity, uznał ją za miasto leżące „… pod obszernem i wyniosłem wzgórzem, z którego niezliczone tryszczą źródła”.
W województwie łódzkim znajduje się kilka stref, gdzie wody podziemne wypływają w postaci źródeł. Strefy wypływów, zasilanych ze skał węglanowych, towarzyszą dolinom dwóch dużych rzek: Pilicy i Warty. W Tomaszowie Mazowieckim znajdują się chyba najbardziej znane i największe w regionie Niebieskie Źródła o przeciętnej wydajności 81 dm3·s-1. Liczne wypływy występują w dolinie Warty, a zwłaszcza na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Ich wydajność nie przekracza jednak 15 dm3·s-1 (Patrzyków, „Granatowe Źródła” w Starej Wsi; Źródło Św. Floriana w Kochlewie). Źródła bijące ze skał mezozoicznych dają również początek rzekom, np. Niecieczy (źródło w Kurznie – 6 dm3·s-1) i Widawce (źródło w Kodrąbiu – 15 dm3·s-1). Niewielkie wypływy tego typu można także napotkać wzdłuż koryta Grabi.
Niektóre osady składające się na pokrywę czwartorzędową, przykrywającą obszar województwa łódzkiego, także są wodonoścem dla wielu wypływów. Największe znaczenie ma tu międzymorenowy poziom wodonośny, który zasila rozległą strefę wypływów, rozciągającą się wzdłuż działu wodnego Warty i Pilicy aż po lewe dopływy Bzury. W strefie tej znajdują się wydajne źródła Kotliny Szczercowskiej (Wierzchowiec – 17 dm3·s-1, Wierzchy Strzyżewskie – 23 dm3·s-1) oraz wypływy skupione w rejonie Borowej Góry, które dają początek źródłowym odcinkom Grabi i Luciąży. Na terenie Łodzi i w jej bezpośrednim sąsiedztwie, źródła są nieliczne i bardzo mało wydajne. Łódzkie poziomy wodonośne zostały bowiem mocno zdrenowane przez ujęcia wodociągowe.
Obszarem obfitego występowania źródeł są Wzniesienia Łódzkie. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni zarejestrowano tu blisko 180 miejsc wypływu wody. Gęstość występowania wypływów (1 wypływ na 3 km2) dorównuje wskaźnikom krenologicznym znanym z obszarów górskich i wyżynnych. Przeważają tu wypływy descensyjne, podzboczowe, mało zmienne, stałotermiczne. Wprawdzie wydajność większości z nich nie przekracza 1 dm3·s-1, jednak istnieje tu kilka dużych źródlisk o wydajnościach przekraczających 10 dm3·s-1. Za największe należy uznać sandrowe źródlisko Rosanów I położone na północ od Zgierza, które daje początek Ciosence. Należy je uznać za najbardziej wydajne źródło w środkowej Polsce, wypływające z utworów niewęglanowych. Jego średnia wydajność przekracza 40 dm3·s-1. Mniejsze, lecz równie interesujące wypływy znajdują się w niedalekich Ciosnach, w dolinie Młynówki (rezerwat „Struga Dobieszkowska”), w Dąbrówce Dużej i w Grzmiącej (w zlewni Mrożycy) oraz w Mrodze Dolnej i w Rochnie (zlewnia Mrogi). Jakość wody jest z reguły bardzo wysoka.
Badania krenologiczne prowadzone w Pracowni Hydologii i Gospodarki Wodnej UŁ mają już długą tradycję. W regionie łódzkim zapoczątkował je w latach 70. Z. Maksymiuk, wykonując kartowanie hydrologiczne w dorzeczu Grabi. Do osiągnięć ośrodka w tym zakresie zaliczyć można:
badanie rozmieszczenia i pomiary wydajności źródeł w zlewniach dorzecza Warty (źródła w zlewni Grabi, Widawki, źródła Kotliny Szczercowskiej), dorzecza Pilicy (źródła w zlewni Luciąży, Wolbórki i środkowej Pilicy) oraz dorzecza Bzury (źródła w zlewni Dzierżąznej, Młynówki, Moszczenicy, Grzmiącej, Mrożycy i Mrogi). Badania krenologiczne prowadzono również na obszarze Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, w zlewni Radomki, w Górach Świętokrzyskich i w Sudetach (zlewnia Bystrzycy Dusznickiej).
zastosowanie krzywych wysychania źródeł do oceny zasobności wód podziemnych (Jokiel. P., Maksymiuk Z., 1995, Zastosowanie analizy wydajności źródeł do oceny niektórych charakterystyk zbiorników wód podziemnych. Przegl. Geol., vol. 43, z. 5)
rozpoznanie wpływu warunków meteorologicznych, hydrologicznych i morfologicznych na zasilanie źródeł Wzniesień Łódzkich w aspekcie czasowym i przestrzennym (Moniewski P., 2004, Źródła okolic Łodzi. Acta Geogr. Lodz., 87)
zbadanie sezonowej zmienności właściwości fizykochemicznych wód źródlanych w zlewni Dzierżąznej (Stolarska M., 2008, Sezonowe zmiany zasobów i podstawowych właściwości fizykochemicznych wód w małej zlewni nizinnej. Acta Geogr. Lodz., 94)
zorganizowanie w Łodzi, w 1998r. i w 2007r., dwóch ogólnopolskich konferencji poświęconych źródłom (Acta Univ. Lodz., Folia Geogr. Phys., 2; Jokiel P., Moniewski P., Ziułkiewicz M. [red.], 2008, Źródła Polski. Wybrane problemy krenologiczne. Łódź).